taş madeni

Taş veya toprak madeni

Jeolojik açıdan kaya, yer kabuğunda bulunan ve birbirine bağlı bir veya daha fazla mineralden oluşan malzemeleri ifade eder. Öte yandan toprak, kayaların aşınması nedeniyle oluşan, ayrılmış veya gevşek bir şekilde bağlanmış tanelerden oluşan bir parçacık kütlesidir. Ancak mühendislik ve inşaat işlerinde jeolojik malzemelerin delme yeteneği, bunların kaya ve toprak olarak iki gruba ayrılmasında bir indeks olarak kullanılmaktadır.

Taş ve çakıl oluşumunun kökeni

Yeryüzündeki iki orojenez ve dağ erozyonu süreci taş ürünlerin ortaya çıkmasına neden olur.

Orojenez faktörleri

Yerkürenin yüzeyinin katı kabuğuna giren erimiş kürenin basınçları, orojenez ve dünyalaşma sürecinin nedeni olarak adlandırılabilir.Ayrışma veya erozyon faktörleri

Dünya yüzeyindeki sert malzemelerin ve atmosferle temas halinde olan malzemelerin parçalanıp şeklini değiştiren çeşitli süreçlerden herhangi birine ayrışma denir. Erozyon veya hava koşullarına bağlı faktörler fiziksel ve kimyasal olarak iki gruba ayrılır.

Kimyasal ayrışma

Hidrasyon, çözünme, dehidrasyon, oksidasyon veya asidik suların kaya oluşturucu çözünenlerle reaksiyonunun ürünüdür.

Fiziksel ayrışma

Bu olay don, atmosferdeki sıcaklık değişimleri gibi etkenlerin etkisiyle genleşme ve büzülme, yer çekimi, bitki büyümesi, rüzgâr, su akışı ve hayvanların hareketleri ve benzeri etkiler sonucunda oluşur ve kayaların ezilerek ezilmesine neden olur. şekilleri daha küçük taneciklere dönüştü.

Kayaların kimyasal yapısı

Taşların kendisi mineral adı verilen daha basit parçalardan yapılmıştır. Mineraller katı, doğal, genellikle kristal, inorganik, belirli kimyasal bileşimlere sahip homojen malzemelerdir.Şu ana kadar doğada 3000’den fazla mineral bilinmektedir ve bunların sadece 24 kadarı yer kabuğunun kayalarında bol miktarda bulunmaktadır ve bunlara kayaç oluşturan mineraller adı verilmektedir.

Kayaların kimyasal sınıflandırması
Taşları oluşturan mineraller çok çeşitli olduğundan, içerdikleri diğer bazı kimyasal bileşiklerin miktarına göre taşları dört kategoriye ayırırlar:
Karbonatlar
sülfatlar
Oksitler
Silikatlar
Kayaçların oluşum şekillerine göre sınıflandırılması
Kayaçlar oluşum şekline göre üç gruba ayrılır:
Tortul kayaçlar
Volkanik taşlar
Metamorfik kayaçlar
Tortul kayaçlar
Bazı kayaçlar suyun içindeki maddelerin çökelmesi sonucu oluşur. Nehirler denizlere ve göllere birçok maddeyi beraberlerinde taşırlar. Bu malzemeler ağırlıklarından dolayı denizin dibine gidiyor.Üst üste gelerek sertleştikten sonra tortul kayaç adı verilen kayaları oluştururlar. Tortul kayaçlar katmanlıdır ve her katmanın rengi veya malzemesi diğer katmandan farklıdır. Alborz ve Zagros dağlarında bol miktarda tortul kayaç bulunur. Kum, çakıl ve kireçtaşı tortul kayaçlara örnektir.

Volkanik taşlar
Bir diğer kaya grubu ise zaten yerkürede bulunan çok sıcak maddenin soğumasıyla oluşur. Yerin derinliklerindeki sıcaklık yüksektir ve bazı kayaları eritir. Bu kayalar yerin altında veya yüzeyinde tekrar soğuyarak magmatik adı verilen kayaları oluşturur. Damavand ve Alvand gibi dağların kayaları magmatiktir. Magmatik kayaçlar ince veya kaba kristallerden oluşur.Metamorfik kayaçlar
Bazı tortul veya magmatik kayaçlar, eğer toprağın derinliklerinde uzun süre kalırlarsa, çok fazla basınç ve ısıya dayanmak zorundadır. Bu kayalar tuğla gibi pişirilip orijinal şekillerini kaybederler ve bu nedenle metamorfoza uğramış kayalar olarak adlandırılırlar. (mermer gibi)

Kullanmak
Taşlar ve mineraller inşaat, sanayi, tıp vb. alanlarda kullanılmaktadır.

Yapı taşı çeşitleri
Bu taşlar çeşitli kategorilerde isimlendirilmekte, bazen de taş madeninin adı ismi olarak kullanılmaktadır.Çevre kirliliği, metal parçalardaki donma ve çürüme, zayıf damarların varlığı ve kötü uygulama işlemleri de taşların tahrip olmasına neden olur.

Çözünür tuzların etkisi
İçinde çözünmüş tuzlar bulunan nem, taşın yüzeyinden buharlaşırsa, yüzeyinde bir miktar tuz ve taşın gözeneklerinde bir tabaka halinde kireç bırakacaktır. Nem-buharlaşma döngüsünün devam etmesi kristallerin hacmini arttırır ve taş yüzeyinin pul pul dökülmesini sağlar. Bu nedenle daha gözenekli olan kayalar çözünmüş tuzlara karşı daha duyarlıdır.

Kirlilik

Kalsiyum karbonat mineralleri içeren kayalar özellikle asidik ortamlara karşı hassastır. Nemli bir ortamda kükürt oksit ve havadaki oksijen, kireç taşını etkileyerek kalsiyum sülfat üreten sülfürik asit üretir. Kireçtaşları ve kalkerli kumtaşları bu durumda daha hassastır.Kireçtaşı durumunda yüzeyde elde edilen kalsiyum sülfat su ile yıkanır. Ancak yıkanamayan yüzeylerde yüzey isten dolayı kararır ve çevresinde kireç tozu bulunan sert kabuklara ve çıkıntılara dönüşür.
Magnezyum içeren tüm kireçtaşlarında magnezyum sülfat oluşumu çürüme sürecini hızlandırır.
Kumtaşlarında gözenekler alçıtaşı (kalsiyum sülfat) ile doldurulur, ortaya çıkan sert kabuklar genellikle termal genleşme farklılıkları nedeniyle çöker. Silisli kumtaşları, havadaki asitlerin saldırısından doğrudan zarar görmeseler de, kireçtaşının ürettiği alçıtaşı, yüzeylerinde kristalleşme sonucu oluşan buharlaşma nedeniyle onlara zarar verir.
Temel olarak kalsiyum karbonattan oluşan mermer, havadaki asitlerin saldırısına uğrar ve cilalı yüzeyi zamanla pürüzlü hale gelir.Fakat yoğun dokusundan dolayı kristalleşmeden daha az etkilenir.

Don etkisi
Dondan kaynaklanan tahribat, binanın keplerin yeri, gölgelikler, binanın oturma yeri ve pencerelerin zemini gibi kısımlarında daha belirgindir. Genel olarak kireçtaşı ve dolomit, don saldırısına kumtaşından daha fazla maruz kalır.
Mermer, kayrak ve granit gözenekliliğinin küçük olması nedeniyle dondan etkilenmez.

Metallerin korozyonu
Bakır ve alaşımlarından kireçtaşı yüzeyine düşen yağmur suyu yeşil lekelere neden olur. Demir ve çelik malzemelerden kaynaklanan pası taşların gözenekli yüzeylerinden çıkarmak çok sert ve zordur. En fazla hasar, cephe taş işçiliğinin içindeki demir ve çelik aksamların paslanmasının genleşmesi nedeniyle meydana gelir. Bu amaçla cephe montajında ​​kullanılan tüm metal aksamların paslanmaz olması gerekmektedir.

Ateş
Yangın nadiren taş işçiliğinde tam bir yıkıma neden olur.Ancak granit, mermer ve kumtaşının yüzeyi ateş nedeniyle kararabilir veya ezilebilir.
Kireçtaşları genellikle ateşten etkilenmez, yalnızca açık renkli kayalar içlerindeki demirin oksidasyonu nedeniyle kalıcı olarak pembe renktedir